ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย ที่คนเราจะรวมตัวสามัคคีร่วมกายร่วมใจกันต่อสู้กับข้าศึก แต่ก็ไม่ยากเกินไป หากเลือดรักชาติบ้านเมืองแรง ดังเช่น ชาวบ้านบางระจันที่รวมตัวกันต่อสู้ข้าศึกที่จะเข้ามารุกราน จนตัวเองต้องพลีชีพเพื่อบ้านเมือง แต่ความดีของเขาไม่ได้สูญสิ้น ทว่า ยังจารักในประวัติศาสตร์ไทย ให้อนุชนรุ่นหลังได้เรียนรู้ และเทิดทูนคุณความดีที่เขาสละชีวิตเพื่อบ้านเมือง ความกล้าหาญของชาวบ้านบางระจันเป็นที่เลื่องลือและได้รับยกย่องเป็นวีรชนไทย จนทางราชการต้องสำรวจตรวจสอบหาหลักแหล่งที่ตั้งค่ายบางระจัน และสร้างอนุสาวรีย์เพื่อเป็นเกียรติขึ้น
วันสดุดีวีรชนชาวบ้านบางระจัน 4 กุมภาพันธ์ มาร่วมเทิดทูนคนกู้ชาติกันเถอะ
วีรกรรมชาวบ้านบางระจัน เป็นเหตุการณ์ที่เชื่อว่าเกิดขึ้นสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ก่อนที่จะเสียกรุงครั้งที่ 2 ปี 2310 แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์
พม่าได้ยกทัพเข้ามาตั้งค่ายที่เมืองวิเศษชัยชาญ (จ.อ่างทอง) ก่อนเข้าตีกรุงศรีอยุธยา ชาวบ้านบางระจันรวมตัวกันต้านสู้ทัพพม่าได้หลายครั้งจนครั้งสุดท้ายต้องพ่ายแพ้
บริเวณที่เชื่อว่าเคยเป็นที่ตั้งค่ายบางระจัน พันเอกหลวงรณสิทธิพิชัย (เจือ กาญจนินทุ) ครั้งดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมศิลปากร ได้สำรวจในปี พ.ศ.2493 มีบันทึกรายงานคล้ายเนินคูน้ำคันดินชุมชนโบราณทวารวดีว่า ตัวค่ายเวลานั้นเป็นเพียงเนินดินสูงและขาดเป็นห้วงๆ ยาวทั้งสิ้น 1,200 เมตร โค้งโอบรอบบึง ซึ่งเดิมเป็นคลองบางระจันเป็นรูปก้ามปู"
เรื่องราวของชาวบ้านบางระจัน มีบันทึกไว้ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ที่เรียบเรียงใหม่สมัย ร.4 นักวิชาการหลายท่าน ถกเถียงว่าการสู้รบของชาวบ้านบางระจัน อาจเป็นเพียงตำนาน หรือนิทานที่แต่งเสริมขึ้น
หากมีจริงอาจเป็นการรบเพื่อป้องกันตัวเองของชาวบ้านจากทหารพม่าที่มีอยู่เป็นปกติ แต่ได้มีการหยิบยกขึ้นเพื่อสร้างสำนึกความเป็นชาติมีอดีตบรรพชนร่วมกัน อาจเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางต่อต้านการล่าอาณานิคมจากตะวันตกช่วงเวลานั้น
รายชื่อวีรชนที่ปรากฏในประวัติศาสตร์
พระอาจารย์ธรรมโชติ เดิมอยู่วัดเขานางบวช แล้วมาอยู่วัดโพธ์เก้าต้น มีความรู้ ทางวิชาอาคม เป็นที่พึ่งทางใจแก่ชาวค่ายบางระจัน
นายแท่น เป็นชาวบ้านสีบัวทอง ถืออาวุธสั้น ถูกปืนของพม่าที่เข่าใน การรบครั้งที่ ๔ เสียชีวิตเมื่อการรบครั้งสุดท้าย
นายอิน เป็นชาวบ้านสีบัวทอง
นายเมือง เป็นชาวบ้านสีบัวทอง
นายโชติ เป็นชาวบ้านสีบัวทอง ถืออาวุธสั้น
นายดอก เป็นชาวบ้านกลับ
นายทองแก้ว เป็นชาวบ้านโพทะเล
นายจัน หนวดเขี้ยว เก่งทางใช้ดาบ เสียชีวิตในการรบครั้งที่ ๘
นายทอง แสงใหญ่ ---
นายทองเหม็น ขี่กระบือเข้าสู้รบกับพม่า ตกในวงล้อมถูกพม่าตีตายใน การรบครั้งที่ ๘
ขุนสรรค์ มีฝีมือเข้มแข็งมักถือปืนเป็นนิจ แม่นปืน