ทฤษฎีกฏแห่งธรรมชาติของจอห์น ล็อค(คริสตศักราช 1632-1704)


จอห์น ล็อค (John Locke) เป็นนักปรัชญาชาวอังกฤษ จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดแนวคิดที่น่าสนใจของเขาปรากฎอยู่ใน หนังสือหลายเล่มที่เขาเขียนขึ้นขณะที่ไปอยู่ในประเทศฮอแลนด์ เช่น Two Treatises of Government เป็นหนังสือที่กล่าวถึงสิทธิมูลฐานของมนุษย์ An Essay Concerning the True Original,Extent,and End of Civil Government ซึ่งเสนอทฤษฎีที่ ว่ารัฐบาลจัดตั้งขึ้นโดยความยินยอมของประชาชน และต้องรับผิดชอบต่อสวัสดิการของประชาชน นอกจากนั้นยังมีหนังสือเรื่อง Letters on Toleration เกี่ยวกับการเมือง และ Essay Concerning Human Understanding ซึ่งเกี่ยวกับทฤษฎีว่าด้วยความรู้ของมนุษย์

ในหนังสือ Two Treatises of Government ล็อคชี้ให้เห็นว่า อิสระภาพและเสรีภาพเป็นสิทธิมูลฐานของมนุษย์ สิทธิ์นี้เกิดจากความเป็นผู้มีเหตุผลของมนุษย์ มนุษย์เกิดมาเป็นอิสระเพราะมนุษย์เกิดมามีเหตุผล เหตุผลคือเสียงของพระเจ้าในตัวมนุษย์ เหตุผลเป็นสิ่งที่ทำให้มนุษย์ตัดสินใจได้เองและเลือกได้เองโดยคำนึงถึงหลัก การโดยไม่ต้องมีการบังคับ ในสภาพธรรมชาติที่ไม่มีรัฐบาล กฎแห่งเหตุผลเป็นกฎของสังคม โดยที่เหตุผลนี้พระเจ้าให้มากับมนุษย์ทุกๆคน ดังนั้น มนุษย์ทุกคนจึงเป็นอิสระแก่กันและเท่าเทียมกัน พระเจ้าไม่ได้ปรารถนาที่จะให้มนุษย์ผู้ใดได้สิทธิจากพระเจ้ามากกว่าผู้อื่น
ล็อคเชื่อว่าก่อนที่จะมีรัฐ มนุษย์อยู่ในสภาพธรรมชาติ ซึ่งมีกฎแห่งธรรมชาติที่มีระเบียบแบบแผน มีเหตุผล แม้มนุษย์ในสภาพธรรมชาติจะมีเสรีภาพที่มีเสรีภาพและเท่าเทียม กฎแห่งเหตุผลก็จะบอกมนุษย์ว่าจะต้องเคารพเสรีภาพและไม่ก้าวก่ายสิทธิของผู้ อื่น สภาพธรรมชาติจึงไม่ใช่สภาพสงครามซึ่งมนุษย์ทำลายล้างแย่งชิงซึ่งกันและกัน แต่เป็นสภาพที่มีการบังคับให้ปฏิบัติตามกฎโดยมีการลงโทษผู้ที่ละเมิดด้วย อำนาจในการลงโทษกับผู้กระทำผิดกระจายอยู่กับสมาชิกของสังคม


ในสภาพธรรมชาตินี้มนุษย์ยังมีสิทธิ์ในการเป็นเจ้าของทรัพย์สินด้วย สิทธิในการเป็นเจ้าของเกิดจากแรงงานของมนุษย์ เมื่อมนุษย์ใช้แรงงานเข้าผสมผสานกับธรรมชาติที่พระเจ้าให้มาก็เท่ากับว่าเขา ทำให้เกิดสิ่งใหม่ สิ่งนั้นควรเป็นสมบัติของเขาแต่ผู้เดียว เพราะแรงงานที่ลงไปเป็นของมนุษย์ผู้นั้น สิทธิที่จะเป็นเจ้าของทรัพย์สินจึงเป็นสิทธิมูลฐานตามธรรมชาติของมนุษย์แต่ ละคน มิใช่มนุษย์ได้รับสิทธิ์นี้จากรัฐ ความคิดของล็อคในเรื่องสิทธิ์ในการเป็นเจ้าของทรัพย์สินนี้ แย้งกับลัทธิศักดินาที่มอบให้เจ้านายหรือกษัตริย์เท่านั้นเป็นเจ้าของ ที่ดิน ความคิดของล็อคจึงเป็นพื้นฐานสนับสนุนหลักกรรมสิทธิ์ส่วนบุคคล(private proverty) นอกจากนี้ล็อคยังได้ระบุไว้อย่างชัดแจ้งด้วยว่ากรรมสิทธิ์ส่วนบุคคลนี้จะ ต้องไม่ใช่เพื่อเอาเปรียบกดขี่ผู้อื่น กรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินเป็นหลักการที่จะช่วยส่งเสริมมนุษย์มีความอิสระกระทำ การต่างๆได้ ในทัศนะของล็อคกรรมสิทธิ์ส่วนบุคคลจึงเป็นเครื่องสนับสนุนเสรีภาพ มิใช่เครื่องมือสำหรับบังคับกดขี่(William Ebenstein,1954)

จะเห็นได้ว่า ในสภาพธรรมชาติ ล็อคเห็นว่ามนุษย์มีเสรีภาพและกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินธิ์ สิทธิทั้ง 2 ประการนี้มนุษย์มีมาแต่เกิด มิใช่เป็นสิทธิที่ได้มาจากรัฐบาล ปัญหาจึงมีว่า ทำไมมนุษย์จึงละทิ้งสภาพทางธรรมชาติก่อตั้งสังคมการเมือง(political society)และรัฐบาลขึ้น

ล็อคอธิบายว่า มนุษย์อธิบายว่าสภาพธรรมชาติขาดความสมบูรณ์ 3 ประการคือ
1. มนุษย์ อาจเห็นกฎข้อบังคับซึ่งเกิดจากเหตุผลไม่เหมือนกัน มนุษย์อาจเข้าข้างตนเองเพราะผลประโยชน์ และถือเอาผลประโยชน์ของตนเองเป็นกฎธรรมชาติ
2. เมื่อเกิดความขัดแย้ง ขาดฝ่ายที่สาม ซึ่งไม่มีผลประโยชน์ส่วนได้เสียเป็นผู้พิพากษา การให้มนุษย์ตัดสินข้อขัดแย้งที่เกี่ยวข้องกับตนเองอาจทำให้เกิดการใช้ อารมณ์และการแก้แค้น
3. ฝ่ายที่เสียหายอาจไม่มีความเข้มแข็งพอที่จะจัดการให้มีการลงโทษตามความยุติธรรมได้

ด้วยเหตุนี้ทำให้มนุษย์ยอมที่จะละออกจากสภาพธรรมชาติและก่อตั้งสังคมการ เมืองขึ้น โดยความยินยอม(consent)ของสมาชิก ล็อคยังได้อธิบายว่าการยินยอมอยู่ในสังคมการเมิงเดียวกันหมายความว่า สมาชิกยินยอมที่จะอยู่ใต้กฎแห่งเสียงข้างมาก มิฉะนั้นสังคมการเมืองก็จะทำอะไรไม่ได้เลย

ในสังคมการเมืองต้อง มีองค์กรกลางในการปกครอง คือรัฐบาล เพื่อออกกฎหมาย ตีความกฎหมาย และบังคับให้มีการปฏิบัติตามกฏหมาย แต่องค์กรออกกฎหมายยังมีสิ่งที่เหนือกว่าคือประชาชน อำนาจอธิปไตยที่แท้จริงอยู่ที่ประชาชน ประชาชนเป็นทั้งผู้มอบความไว้วางใจและเป็นผู้รับประโยชน์ ส่วนฝ่ายรัฐบาลมีหน้าที่ในการจัดการบริหารฝ่ายรัฐบาลอาจถูกถอดถอนได้โดยผู้ มอบความไว้วางใจหากปฏิบัติหน้าที่ไม่ถูกต้อง ล็อคจึงกล่าวว่า ?ประชาชนยังคงมีอำนาจสูงสุดที่จะย้ายหรือเปลี่ยนแปลงฝ่ายนิติบัญญัติ เมื่อเขาพบว่าฝ่ายนิติบัญญัติกระทำการตรงกันข้ามกับสิ่งที่ประชาชนมอบหมาย
ในทัศนะของล็อค ประชาชนไม่ได้มอบอำนาจทั้งหมดให้รัฐบาล กฎแห่งธรรมชาติยังคงใช้บังคับอยู่ ซึ่งก็คือกฎแห่งเหตุผลนั่นเอง เพียงแต่สภาพธรรมชาติเท่านั้นที่หมดไปเพราะมีการรวมอำนาจการออกกฎหมายตีความ กฎหมาย และบังคับให้ปฏิบัติตามกฎหมายอยู่กับรัฐบาล แทนที่ต่างคนต่างทำดังในธรรมชาติ แต่รัฐบาลยังคงต้องออกกฎหมายตามกฎแห่งธรรม จะคัดค้านทำลายกฎแห่งธรรมชาติไม่ได้ ในสภาพธรรมชาติมนุษย์แต่ละคนยังไม่มีอำนาจทำลายชีวิตเสรีภาพและทรัพย์สินของ มนุษย์ผู้อื่น (นอกจากเพื่อลงโทษผู้กระทำผิด) ฉะนั้นรัฐบาลซึ่งเป็นทรัสท์ของประชาชนก็จะมีอำนาจนี้ไปไม่ได้ กฎแห่งธรรมชาติซึ่งรับรองเสรีภาพและทรัพย์สินมีมาก่อนรัฐบาล รัฐบาลต้องเคารพกฎแห่งธรรมชาตินี้ รัฐบาลในทรรศนะของลอคจึงมีอำนาจภายใต้ขอบเขตและไม่มีลักษณะเบ็ดเสร็จ อำนาจที่รัฐบาลใช้ก็ไม่ใช่อำนาจของตนเอง แต่เป็นอำนาจของประชาชนที่ให้รัฐบาลเพียงแต่ใช้ เพื่อประโยชน์ของประชาชน และนอกจากนี้รัฐบาลยังต้องปฏิบัติตามกฎธรรมชาติด้วย ในทรรศนะของล็อครัฐบาลมีขึ้น กฎหมายมีขึ้นเพื่อส่งเสริขยายเสรีภาพ ไม่ใช้ทำลายหรือกีดขวางเสรีภาพ อำนาจทางการสนับสนุนเสรีภาพไม่ใช่ขัดขาวงอย่างที่เคยเข้าใจกันมาในสมัยก่อน เพื่อประกันการใช้อำนาจเบ็ดเสร็จในการปกครอง ล็อคยังเสนอให้มีการแบ่งแยกอำนาจของรัฐบาลให้อยู่ในต่างองค์กรกัน คือฝ่ายนิติบัญญัติองค์กรหนึ่ง และฝ่ายบริหารอีกองค์กรหนึ่ง ฝ่ายบริหารนี้รับผิดชอบอำนาจ 2 ประการ คือ อำนาจบริหาร และอำนาจในการติดต่อต่างประเทศ นอกจากนั้นถ้ารัฐบาลละเมิดกฎแห่งธรรมชาติ ไม่ปฏิบัติการเพื่อผลประโยชน์ของประชาชนก็มีสิทธิล้มล้างรัฐบาลด้วยการปฎิ วัติได้

จากการจัดตั้งสมาคมการเมืองและรัฐบาลตามทฤษฎีของ ล็อค จะเห็นได้ว่า รัฐบาลที่ถูกต้องชอบด้วยหลักการจะต้องเป็นรัฐบาลที่จัดตั้งขึ้นโดยได้รับ ความยินยอมจากประชาชน ล็อคชี้ไว้ชัดว่า รัฐบาลที่ได้อำนาจมาโดยการใช้กำลังหรือการรุกรานไม่ใช่รัฐบาลที่ชอบ ทั้งนี้เพราะอำนาจทางการเมืองเป็นของประชาชนอยู่ก่อนในสภาพธรรมชาติ รัฐบาลจะใช้อำนาจทางการเมืองได้ก็ต่อเมื่อประชาชนยินยอม ประชาชนเป็นที่มาแห่งอำนาจทางการเมืองและสามารถเรียกอำนาจของเขาคืน
ได้ รัฐบาลที่ไม่ได้ความยินยอมจากประชาชนเป็นรัฐบาลที่มิชอบ
โดยสรุปทฤษฎีของ ล็อคกำหนดหน้าที่ของรัฐและรัฐบาลว่า คือ การักษาสิทธิธรรมชาติของมนุษย์ ได้แก่ ชีวิต เสรีภาพ และทรัพย์สิน รัฐในทรรศนะของล็อคเป็นรัฐเสรีมีอำนาจจำกัดไม่เข้าไปเกี่ยวข้องกับกิจการที่ เกี่ยวข้องกับปัจเจกชนนอกจากจำเป็นจริง ๆ เพื่อรักษาเสรีภาพและทรัพย์สินของสมาชิก นอกเหนือจากนั้นปล่อยให้สมาชิกจัดการกันเอง โดยมีสมมติฐานว่ามนุษย์ทุกคนเป็นผู้มีเหตุผลและความรับผิดชอบ จึงควรมีเสรีภาพที่จะกระทำการต่าง ๆ ได้ รวมทั้งมีกรรมสิทธิ์ส่วนตัวและทำการผลิตส่วนตัว ซึ่งมนุษย์ก็มีสิทธินี้อยู่แล้วตามธรรมชาติ กล่าวได้ว่า ล็อคเป็นนักทฤษฎีเสรีประชาธิปไตยคนสำคัญ ทฤษฎีของ เขาถูกใช้เป็นพื้นฐานความชอบธรรมในการเปลี่ยนแปลงสู่ระบบเสรีประชาธิปไตยใน โลกตะวันตก โดยเฉพาะในอังกฤษและสหรัฐอเมริกา